ακάλυπτη επιταγή;

Η ποινική ευθύνη από την έκδοση ακάλυπτης επιταγής 3/4/2008

Η επιταγή διαδραματίζει μείζονα ρόλο στη σύγχρονη οικονομία, αφού ουσιαστικά αποτελεί το πλέον ευέλικτο μέσο (αναπλήρωσης της) πληρωμής στις εμπορικές και όχι μόνο συναλλαγές. Ωστόσο, η ομαλή λειτουργία της στα πλαίσια της αγοράς, τελούσε πάντα, και αναπόφευκτα, από μια βασική προϋπόθεση: τη φερεγγυότητα του εκδότη της, με την έννοια της μέριμνάς του να υπάρχει διαθέσιμο το αναγραφόμενο στην επιταγή ποσό στο λογαριασμό του στην πληρώτρια Τράπεζα, όταν ο κομιστής της προσέλθει σε αυτήν προκειμένου να πληρωθεί.

Δυστυχώς όμως, η καλή πίστη του κομιστή της επιταγής για την φερεγγυότητα του εκδότη της δεν επιβεβαιώνεται πάντα, αφού η επιταγή πολλές φορές κατά τον χρόνο εμφάνισής της στην πληρώτρια Τράπεζα δεν έχει «αντίκρισμα» στο λογαριασμό του εκδότη της, είναι δηλαδή κατά το κοινώς λεγόμενον «ακάλυπτη».

Τα τελευταία χρόνια μάλιστα παρατηρείται ραγδαία αύξηση του αριθμού των ακάλυπτων επιταγών, με αποτέλεσμα πολλές επιχειρήσεις και ιδιώτες να υφίστανται σοβαρή οικονομική ζημία. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα παρατηρείται ραγδαία αύξηση του αριθμού των ακάλυπτων επιταγών, με αποτέλεσμα πολλές επιχειρήσεις και ιδιώτες να υφίστανται σοβαρή οικονομική ζημία. Ο νομοθέτης, αξιολογώντας το μέγεθος της οικονομικής δυσλειτουργίας και της ανασφάλειας δικαίου που μπορεί να επιφέρει η ακάλυπτη επιταγή, έχει ποινικοποιήσει την έκδοσή της ήδη από την έναρξη ισχύος του νόμου 5960/1933 «περί επιταγής». Η ποινικοποίηση της πράξης αυτής σε συνδυασμό με την παρεχόμενη έννομη δυνατότητα στον κομιστή της ακάλυπτης επιταγής να κινηθεί ποινικά κατά του εκδότη της, αποτελεί ένα ισχυρό μέσο πίεσης έναντι του τελευταίου προκειμένου αυτός να φανεί συνεπής στην υποχρέωση καταβολής του ποσού της και να αποφύγει την, άλλως συνεπαγόμενη, ποινική του ευθύνη.

Το άρθρο 79 παρ. 1 του Ν. 5960/1933, όπως ισχύει σήμερα, ορίζει ότι εκείνος, ο οποίος εκδίδει επιταγή, που δεν πληρώθηκε από τον πληρωτή (δηλαδή την Τράπεζα στην οποία ο εκδότης τηρεί το λογαριασμό σε σχέση με τον οποίο έχει εκδοθεί το μπλοκ επιταγών), γιατί δεν υπήρχαν σε αυτόν αντίστοιχα διαθέσιμα κεφάλαια είτε κατά το χρόνο της έκδοσης της επιταγής είτε της πληρωμής της, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών μηνών «και χρηματική ποινή τουλάχιστον δέκα χιλιάδων δραχμών».

Από τη διάταξη αυτή προκύπτει, ότι το έγκλημα της έκδοσης ακάλυπτηςεπιταγής είναι τυπικό και γι΄ αυτό απαιτείται για τη στοιχειοθέτησή του, αφ΄ ενός έκδοση έγκυρης επιταγής, που συντελείται με τη συμπλήρωση των υπό του νόμου απαιτούμενων στοιχείων επί του εντύπου και τη θέση της υπογραφής του εκδότη, και αφετέρου έλλειψη των αντιστοίχων διαθέσιμων κεφαλαίων κατά το χρόνο της πληρωμής.

Επίσης, απαιτείται γνώση του εκδότη για την έλλειψη αυτή, ασχέτως του γεγονότος αν διατηρούσε την προσδοκία, ότι θα διαθέτει τα απαιτούμενα κεφάλαια κατά το χρόνο πληρωμής, όπως στην περίπτωση που εξέδωσε την επιταγή έχοντας στα χέρια του επιταγή τρίτου η οποία τελικά επίσης αποδείχτηκε ακάλυπτη.

Απαραίτητη προϋπόθεση για την ποινική δίωξη της προαναφερθείσας πράξης αποτελεί, σύμφωνα με το άρθρο 79 παρ. 5 εδάφιο α’ του νόμου περί επιταγής, όπως αυτό ισχύει μετά την τελευταία του τροποποίηση με το άρθρο 15 του ν. 3472/2006, η εκ μέρους του παθόντος υποβολή εγκλήσεως εντός τριών (3) μηνών από την εμφάνιση της επιταγής στην Τράπεζα και τη μη πληρωμή της.

Εξάλλου, η ίδια διάταξη του νόμου 5960/1933 δίδει απάντηση και σε ένα άλλο ζήτημα με ιδιαίτερο ενδιαφέρον και συγκεκριμένα, αν το δικαίωμα έγκλησης αναγνωρίζεται μόνο στον τελευταίο κομιστή της επιταγής, ο οποίος την εμφάνισε στην Τράπεζα χωρίς να πληρωθεί, ή και στον εξ αναγωγής υπόχρεο, ο οποίος την είχε μεταβιβάσει με οπισθογράφηση, σε περίπτωση που αυτός εξοφλήσει την επιταγή και την λάβει στα χέρια του.

Το αξιόποινο της έκδοσης ακάλυπτης επιταγής εξαλείφεται πλήρως σε περίπτωση που ο υπαίτιος αποζημιώσει πλήρως τον κομιστή μετά τη νόμιμη εμφάνιση και μη πληρωμή της επιταγήςΜε βάση την διάταξη αυτή (σε συνδυασμό και με εκείνες των άρθρων 19,40,42,44 και 46 του Ν. 5960/1933), το δικαίωμα της έγκλησης αναγνωρίζεται και στον εξ οπισθογραφήσεως προηγούμενο κομιστή της επιταγής, που γίνεται κάτοχός της λόγω της εξ΄ αναγωγής καταβολής από τον ίδιο του οφειλόμενου χρηματικού ποσού στον εμφανίσαντα αυτή στην πληρώτρια Τράπεζα τελευταίο κομιστή της. Έτσι, αν ο τελευταίος κομιστής εμφανίσει την επιταγή στην Τράπεζα και αυτή αποδειχτεί ακάλυπτη, πληρωθεί ωστόσο το ποσό της από τον εξ αναγωγή υπόχρεο, τότε ο τελευταίος είναι αυτός που αποκτά το δικαίωμα άσκησης της έγκλησης κατά του εκδότη της επιταγής εντός τριών μηνών από την εμφάνιση της στην Τράπεζα.

Ωστόσο το αξιόποινο της έκδοσης ακάλυπτης επιταγής εξαλείφεται πλήρως σε περίπτωση που ο

υπαίτιος αποζημιώσει πλήρως τον κομιστή μετά τη νόμιμη εμφάνιση και μη πληρωμή της επιταγής. Και αυτό, διότι ο νόμος αποβλέπει στην προστασία της ασφάλειας των συναλλαγών και την πάταξη της συναλλακτικής κακοπιστίας, πράγμα το οποίο δεν συντρέχει, όταν ο υπόχρεος προς καταβολή προσφερθεί να εξοφλήσει τον κομιστή της επιταγής σε εύλογο χρόνο από την παρέλευση της ημερομηνίας πληρωμής της.

Σε αντίθετη όμως περίπτωση, ο τελευταίος θα πρέπει να έχει υπόψη του ότι ο νόμος είναι ανάλογα αυστηρός, καθώς η εισαγωγή της υπόθεσης στο ακροατήριο του ποινικού δικαστηρίου γίνεται με απ’ ευθείας κλήσεως και άνευ προανακρίσεως.